Om iedereen afvast een voorproefje te geven van mijn boek, heb ik hieronder mijn inleiding geplaatst.
Al mijn hele leven ben ik zeer geïnteresseerd in oude culturen en vooral die van de Maya’s in Midden-Amerika. Tegelijkertijd ben ik ook zeer geïnteresseerd in belangrijke levensvragen zoals Waar komen we vandaan? Wat gebeurt er als we overlijden? Is er leven na de dood en hoe ziet dat eruit? Wat is mijn doel hier op aarde? Lange tijd zocht ik naar een verband tussen mijn twee interesses en leek het moeilijk om beiden samen te laten vloeien.
Veel boeken die namelijk over oudheden en oude culturen gaan, zijn nogal vanuit een rationele, fysieke wereldvisie geschreven en gaan vaak niet over het spirituele wereldbeeld van deze volkeren. Moderne boeken over de Maya’s van Wiek Lenssen, John Major Jenkins, Linda Schele, Barbara Tedlock, vertalingen van de Popol Vuh van Dennis Tedlock en Allen J. Christenson, artikelen van Karen Bassie, teksten en uitspraken van de indianen zelf onthulden meer over de spiritualiteit van de Maya’s. Vaak kwam ik tegenstrijdigheden en onduidelijkheden tegen en ook de Dreamspell kalender van Jose Arguelles dat een door hem aangepaste Maya kalender is en voornamelijk invloeden vanuit het verre oosten bevat, maar zeer weinig Maya invloeden, maakten het begrijpen van de Maya’s en hun heilige Tzolk’in kalender niet eenvoudiger.
In Nederland ben ik geen één boek tegengekomen die de kosmologie en het geloof van de Maya’s duidelijk en correct uitlegt. Er zijn wel een aantal boeken geschreven die over de heilige Tzolk’in kalender gaan, door de Nederlander Peter Toonen en vertaalde versies van Aluna Joy, maar deze zijn allemaal gebaseerd op de Dreamspell kalender van Jose Arguelles. Helaas is de Dreamspell kalender van Jose Arguelles geen Maya Tzolk’in kalender en als je bijvoorbeeld je geboorte dagteken volgens deze kalender uitzoekt, dan blijkt dat die niet overeenkomt met het dagteken volgens de Tzolk’in kalender. De Dreamspell kalender loopt namelijk niet synchroon aan de heilige Maya kalender en behalve de namen van de daggezichten zijn er weinig invloeden van de Maya’s in terug te vinden. Dit is eigenlijk wel jammer, want de kalenders en agenda’s die ze maken zien er echt mooi uit.
Op een gegeven moment had ik besloten om zelf een boek over de Maya’s te schrijven, om zo voor de mensen in Nederland de kans te bieden om meer te weten te komen over het geloof, de kalenders en de voorspellingen van het mysterieuze Maya volk. De laatste jaren zijn er ook veel boeken verschenen die over 21 december 2012 gaan en voornamelijk angst voor het einde van de wereld veroorzaken. Het is voor mij inmiddels wel duidelijk dat we in een bijzondere tijd leven en ook de klimaatsveranderingen die steeds duidelijker worden hebben hier mee te maken, maar inmiddels ben ik van mening dat de wereld over een paar jaar niet zal vergaan en dat de profetie van de Maya’s niet bedoeld is om ons bang te maken, maar om ons juist hoop te geven voor de toekomst.
Zodra je je gaat verdiepen in het geloof van de Maya’s wordt je overweldigd door de vreemde namen en de vele verschillende goden. Uiteindelijk komt het simplistisch erop neer dat ze geloven dat er twee goden zijn die alles in het universum scheppen, dit zijn een God en een Godin en samen vormen ze het Hart van de Hemel, de Grote Geest. Dit is de grote kracht waar we allemaal vandaan komen en uiteindelijk ook weer naar terug keren, het omvat ons hele bestaan. Deze twee goden zijn geen mensen en ook geen personen die los van ons staan, maar een kracht die bestaat uit liefde, warmte en positieve energie. Wij allen, de mensen, alle levende wezens, planten, bergen, meren, de aarde en de gehele kosmos zijn hier een deel van. We dragen allemaal een stukje van de Grote Geest in ons en alles om ons heen draagt daarvan ook een stukje in zich.
De andere goden van de Maya’s zijn ook geen mensen, maar verschillende soorten energieën of hemellichamen, of bepaalde fasen van hemellichamen, dit zijn eigenlijk symbolen om je te helpen in het proces naar persoonlijke verlichting.
Wat ik heel mooi vind van de indianen culturen is dat ze de natuur om hen heen zeer waarderen en er respectvol mee omgaan. Ze leven volgens het ritme van de kosmos en nemen alleen dingen van de natuur die ze zelf nodig hebben om te leven. De kern van hun geloof bestaat eruit dat je anderen en de natuur nooit mag beschadigen, want de schade die je aanbrengt doe je uiteindelijk jezelf aan. Ze staan positief in het leven, zijn liefdevol en warmhartig en zullen hun medemens zoveel mogelijk helpen, zonder er iets voor terug te verwachten. Hun cultuur is gebaseerd op samen leven en samen delen. De leiders van hun culturen zijn geen mensen waarbij de bestuurlijke en de spirituele aspecten gescheiden zijn, zoals in onze samenleving, maar zijn sjamanen die deze zaken met elkaar vermengen, waardoor in mijn ogen hun maatschappij meer in balans is dan de westerse maatschappijen.
In het verleden hebben de Maya’s hun oude steden verlaten, waardoor veel mensen nu nog steeds denken dat de Maya’s net als de oude Egyptenaren verdwenen zijn. Er leven gelukkig nog miljoenen Maya’s in Midden-Amerika die hun oude cultuur hebben weten te bewaren en de echte reden waardoor ze in het verleden hun steden verlieten is nog steeds een raadsel. De nakomelingen van de Maya’s die de oude prachtige steden en kunstwerken van honderden en duizenden jaren geleden nalieten leven dus nog steeds en spreken vaak ook nog dezelfde taal. Helaas leven ze tegenwoordig aan de onderkant van de maatschappelijke ladder en velen leven onder de armoedegrens, waardoor maar een heel klein aantal mensen een goede opleiding heeft kunnen volgen. Velen zijn tweetalig: ze spreken hun eigen Maya taalvariant en Spaans, maar doordat de meeste Maya’s zeer weinig geld hebben en geen opleiding kunnen betalen, kunnen de meesten niet lezen en ook niet schrijven.
Voordat men het oude hiërogliefenschrift had ontcijferd kon geen enkele Maya deze teksten nog lezen, doordat na de Spaanse invasie aan het begin van de zestiende eeuw de Maya’s hun hiërogliefenschrift niet meer mochten gebruiken. Christelijke priesters kwamen met de veroveraars mee om alle indianen tot het christendom te bekeren en om alle vormen van ‘afgoderij’ en ‘heidense tempels’ te vernietigen. Bijna alle boeken werden door de priesters en de monniken in beslag genomen en op de brandstapel gegooid, waardoor een enorme kennis die de Maya’s gedurende honderden jaren hadden opgebouwd, in een korte tijd verloren is gegaan. De christenen zagen hier het werk van de duivel in en het meest fanatiek was Diego de Landa die honderden oude Maya boeken heeft verbrand. In de laaglanden van de Maya’s overleefden slechts vier codices de brandstapels, terwijl er in de hooglanden van Guatemala waarschijnlijk geen enkele codex aan de brandstapels is ontsnapt; er zijn wel geruchten dat er tot op de dag van vandaag oude codices door de Maya’s worden verstopt. Een codex is een oud boek dat met de hand is geschreven, het meervoud van codex is codices. Na de invasie van de Spanjaarden waren dus veel geschriften en zeer oude kennis vernietigd.
Gelukkig hadden enkele hoogstaande Maya’s in de hooglanden hun oude teksten opgeschreven om zo toch nog iets van hun culturele erfgoed te redden. Het meest bekende voorbeeld hiervan is de Popol Vuh, dat door de voornaamste Maya families van de hooglanden in het Latijnse schrift werd geschreven, doordat ze hun eigen hiërogliefen schrift niet meer mochten gebruiken. De Popol Vuh werd honderden jaren verborgen gehouden in Chichicastenango in Guatemala, totdat Francisco Ximénez er in 1929 een kopie van maakte. Hierna heeft hij het origineel waarschijnlijk aan de Maya’s teruggeven, hoewel deze al rond het jaar 1700 niet meer is gezien.
Ruim honderd jaar geleden begon de belangstelling voor de oude Maya cultuur toe te nemen en begon men met het ontcijferen van het oude hiërogliefenschrift van de Maya’s. Dit lijkt misschien vreemd terwijl er nog miljoenen Maya’s in Midden-Amerika leven, maar ook zij begrepen het originele Maya schrift niet meer. Vijfhonderd jaar na de invasie van de Spanjaarden was hun kennis over hun eigen oude schrift volkomen verdwenen, de enige manier om dus hun oude schrift te ontcijferen was om de paar codices, de teksten die in stenen waren gegraveerd en op oude potten en vazen waren getekend te gebruiken. Het aantal oude boeken is echter zeer beperkt, waardoor het lang heeft geduurd, voordat het hiërogliefenschrift was ontcijferd. Aan het begin van de twintigste eeuw waren alleen de cijfers en delen van teksten die over astronomie en de Maya kalender gaan ontcijferd. De grote doorbraak werd bereikt door het werk van de Rus Yuri Knorosov. Na de Tweede Wereldoorlog heeft hij de teksten in de Dresden Codex bestudeerd en maakte duidelijk dat het klassieke Maya schrift uit twee soorten hiërogliefen bestaat: hiërogliefen die afzonderlijke lettergrepen (syllabisch) weergeven en hiërogliefen die gehele woorden (logogrammen) weergeven. Zijn inzicht vormde de basis voor het ontcijferen van het klassieke Maya schrift en momenteel kunnen Maya-schrift deskundigen ongeveer negentig procent van de teksten begrijpen. Vandaag de dag zijn dus nog steeds niet alle tekens ontcijferd, dit komt doordat het schrift van de oude Maya’s complex is en doordat voor veel woorden en namen een apart teken wordt gebruikt. Maar het grootste deel van hun oude teksten zijn inmiddels wel ontcijferd, waardoor het begrip van de klassieke Maya’s de laatste jaren enorm is toegenomen.
Tot op de dag van vandaag zijn er dus maar een klein aantal boeken van de oude Maya’s overgebleven, waarvan waarschijnlijk maar vier echt oude boeken: dit zijn de Dresden Codex, de Madrid Codex, de Paris Codex en de Grolier Codex.
De Dresden Codex is waarschijnlijk rond het jaar 1.200 in Chichen Itza geschreven, bestaat uit 78 pagina’s en is als een soort waaier opgevouwen. Het bevat almanakken van cycli van 260 en 364 dagen om voorspellingen te kunnen doen, profetieën, bewegingen van de planeten Mercurius, Venus en Mars, zenits en nachteveningen van de zon en tabellen met zons- en maansverduisteringen. De almanakken en de opsomming van dagen die gaan over landbouw, het weer, ziekten en medicijnen, trouwen, handel, geboorte van kinderen en schema’s om te bidden, vormen het grootste deel van de Dresden Codex. De Dresden Codex ligt tegenwoordig in de Sächsische Landesbibliothek in Dresden.
De Madrid Codex dateert uit de vijftiende eeuw en is waarschijnlijk een kopie van zeer oude boeken van de klassieke Maya’s. Men dacht eerst dat dit twee aparte codices waren, ze werden namelijk gescheiden gevonden, waardoor het ene deel van de Madrid Codex vroeger de Manuscript Troano werd genoemd, en het andere deel de Cortesianus Codex. In 1892 zag men in dat het één codex was en men voegden beiden delen samen en hernoemden het de Madrid Codex. De figuren en de hiërogliefen in de Madrid Codex zijn nogal slecht getekend, het bestaat uit 112 pagina’s en bevat religieuze teksten en voorspellingen. Het ligt momenteel in het Museo de America in Madrid en wordt soms ook wel Codex Tro-Cortesianus genoemd.
De Paris Codex werd in 1859 opnieuw ontdekt in een doos met oud papier, maar dit is slechts een klein deel van het oorspronkelijke document. Het is in een veel slechtere staat dan de Dresden en de Madrid Codices, en alleen het middelste gedeelte van de pagina’s is nog leesbaar. De Paris Codex bevat de Dierenriem van de Maya’s en kalenders voor astronomische observaties en is waarschijnlijk iets ouder dan de Madrid Codex, het ligt momenteel in de Bibliothèque Nationale in Parijs.
De Grolier Codex is de vierde codex en werd voor het eerst in 1965 aan de privé verzamelaar Dr. Jose Saenz getoond. Waarschijnlijk is deze codex in een droge grot gevonden en werd voor het eerst in 1971 in de Grolier Club in New York aan het publiek getoond. Het is in een zeer slechte staat en de tekeningen zijn weinig gedetailleerd, het bevat een kalender die de bewegingen van de planeet Venus beschrijft. Oorspronkelijk bestond deze codex uit twintig pagina’s en de elf pagina’s die er nu nog van over zijn vormden het middelste gedeelte van het boek. Waarschijnlijk is deze codex in Yucatan geschreven en met de radio carboon methode is deze codex gedateerd op het jaar 1230. Momenteel ligt het in een museum in Mexico, maar het wordt niet tentoongesteld.
Andere belangrijke Maya boeken die door de eeuwen heen zijn overgeleverd zijn de Chilam Balam boeken. De Chilam Balam boeken bevatten liederen, profetieën en kalenders die door mondelinge traditie zijn overgeleverd en steeds opnieuw zijn overgeschreven. Dit zijn waarnemingen en profetieën van een voorspeller die Balam heette, Chilam was zijn titel en betekent stem of de vertaler van de goden; Balam betekent jaguar, maar is ook een veel voorkomende familienaam in Yucatan. Tijdens de koloniale periode, en zelfs tot in de negentiende eeuw, hadden veel dorpen en steden in het noorden van Yucatan boeken van Chilam Balam. Er zijn Chilam Balam boeken van de plaatsen Chumayel, Ixil, Kaua, Mani, Nah, Oxkutzcab, Tekax, Telchac, Tizimin, en waarschijnlijk ook van Hocaba, Nabula, Tihosuco en Tixcocob. De Profeet Balam leefde tijdens de laatste decennia van de vijftiende eeuw, en waarschijnlijk ook aan het begin van de zestiende eeuw, en voorspelde dat er vreemdelingen uit het oosten zouden komen en dat ze een nieuwe religie zouden invoeren. Nadat de Spanjaarden Midden-Amerika hadden veroverd en de indianen dwongen om christen te worden, werd zijn voorspelling werkelijkheid en steeg zijn populariteit. Het oudste Chilam Balam boek is van het einde van de zeventiende eeuw, de meesten dateren van de achttiende eeuw, maar veel stukken tekst zijn zonder twijfel van oudere codices overgeschreven; een aantal oude codices werden namelijk tegen het einde van de zeventiende eeuw nog steeds in het noorden van Yucatan bewaard. Door de jaren heen werden er echter steeds meer Europese elementen aan de teksten van de Chilam Balam boeken toegevoegd.
Diego de Landa die verantwoordelijk was voor de vernietiging van veel documenten, codices en teksten van de Maya’s, heeft zelf ook een boek geschreven nadat hij terug was in Spanje: ‘Relación de las Cosas de Yucatán’, ‘Relaas van de dingen van Yucatan’. Zijn boek gaat over de taal, de religie en de cultuur van de Maya’s, dat echter veel fouten bevat. Velen zien dit boek als een verklaring voor de reden dat hij veel Maya teksten vernietigde, terwijl anderen het zien als een soort compensatie van zijn slechte daden; het is echter wel één van de weinige teksten die de tand des tijds heeft overleefd en is daardoor toch een belangrijke informatiebron.
Archeologen verdelen de perioden van de Maya’s tot aan de verovering van de Spanjaarden in drie perioden: Preklassiek, Klassiek en Postklassiek.
Preklassieke Periode: van 2000 voor Christus tot 300 na Christus.
In het zuiden, aan de kusten van de Grote Oceaan en in de bergen van Guatemala ontstaan steden zoals Izapa, El Mirador, Kaminaljuyu en El Baul. Tijdens het Preklassiek hadden de Maya’s al vormen van intensieve landbouw ontwikkeld, in moerasgebieden legden ze dijken en kanalen aan en maakten ze gebruik van complexe irrigatiesystemen. Tussen de steden onderling bestond er al een netwerk van handelsrelaties.
Aan het begin van deze periode hadden Maya volkeren zich gevestigd in drie regio’s: langs de noordkust van Yucatan, in de tropische regenwouden van Peten in het noorden van Guatemala en in de hooglanden van Guatemala langs de Grote Oceaan. El Mirador was al rond het jaar 400 voor Christus een stad met grote piramiden en dicht bevolkt.
Klassieke Periode: van 300 tot 900 na Christus.
Tijdens deze periode ontstaan de steden in de laaglanden, zoals Tikal, Calakmul, Naranjo, Palenque, Yaxchilan, Copan en Quirigua, waarvan Tikal al in de vroeg-klassieke periode in het jaar 292 ontstond. Tussen het jaar 800 en 900 worden deze steden verlaten, dat tot op heden nog steeds een groot raadsel is. Er zijn drie theorieën over hun vertrek, maar voor geen enkele van deze drie theorieën is tot op heden overtuigend bewijs gevonden. Het kan zijn dat er in die tijd in het zuiden een natuurramp is geweest, waardoor men vluchtte, of dat het land uit was geput, waardoor het niet meer voldoende voedsel opleverde voor de gehele bevolking, maar het kan ook zijn dat de mensen geen vertrouwen meer hadden in hun bestuurders en de politieke steden verlieten. Wat we wel weten is dat nadat de steden in het zuiden werden verlaten, de heerserselite verdwijnt en dat de bevolking in de buurt van deze steden blijft wonen en er veel nieuwe steden op het schiereiland Yucatan in het tegenwoordige Mexico ontstonden.
Postklassieke Periode: vanaf 900 tot aan verovering van de Spanjaarden.
Tijdens deze periode ontstaan nieuwe steden op het schiereiland Yucatan in Mexico, zoals Chichen Itza, Mayapan en Uxmal. Maar ook deze steden worden door de Maya’s verlaten tussen 1400 en 1500, en tegen de tijd dat de Spanjaarden de Maya gebieden binnentrekken zijn alle oude steden verlaten.
In alle Maya gebieden woonden de mensen in kleine gemeenschappen, waardoor de Spanjaarden hen niet gemakkelijk konden veroveren. Dit in tegenstelling tot het Azteekse Rijk dat door één koning werd bestuurd en nadat de Spanjaarden hem gedood hadden, viel daarmee het gehele Azteekse Rijk in de handen van de Spanjaarden.
Pedro de Alvarado had in 1521 deelgenomen aan de verovering van het Azteekse rijk onder het gezag van Hernando de Cortes en in 1523 ging hij met een klein leger op pad om de Maya’s in de hooglanden van Guatemala te onderwerpen, er werden zware gevechten geleverd en bij de slag om de hoofdstad Utatlan van de K’iche’ Maya’s vonden duizenden Maya’s de dood. Een paar jaar later nadat Alvarado met de verovering was begonnen had hij al de gebieden in de hooglanden van Guatemala bezet. Hierna was Chiapas in Mexico aan de beurt, waar de Tzotzil Maya’s sterk verzet boden. Tijdens een veldslag drongen de Spanjaarden een groep van 2.000 mensen, waaronder vrouwen en kinderen, tot aan de rand van een steile afgrond van honderden meters boven de rivier Grijalva. In het nauw gedreven sprongen ze met hele gezinnen in het ravijn van Sumidero en verkozen liever de dood dan dat ze slaven werden. De verovering van Yucatan duurde ongeveer 20 jaar, van 1527 tot 1546. Net als in Yucatan bestond ook in de laaglanden van Guatemala de elite uit Itza-Maya’s en de koning Kanek’ woonde in de hoofdstad van de staat Tayasal op een eiland in het meer van Flores. De staat Tayasal wist van alle Maya gemeenschappen het langste uit de greep van de Spanjaarden te blijven, tot 1696, bijna 200 jaar nadat Cortes Mexico had veroverd.
Na de verovering van de Spanjaarden van Midden-Amerika was 90% van de inheemse bevolking overleden door oorlogen en door ziekten die de Europeanen mee hadden gebracht. De samenlevingen waren dus compleet ontwricht, waarbij vaak de heersende elite tijdens de strijd of door besmettelijke Europese ziekten werd gedood. Sommige personen van de heersende elite werden in de zestiende eeuw opgenomen in het koloniale bestuurssysteem.
Sinds de overheersing van de Spanjaarden zijn de Maya’s honderden jaren onderdrukt en leven tot op de dag van vandaag in grote armoede, waardoor veel mensen niet kunnen lezen en schrijven. Deze onderdrukking duurde in Guatemala zelfs tot het einde van 1996, toen eindelijk een 36-jarige genocide van het Guatemalteekse leger tegen de oorspronkelijke bevolking ten einde kwam. Tijdens deze oorlog bombardeerde de luchtmacht dorpen en de landmacht stak kerken met Maya’s in brand, een periode waarin ongeveer tweehonderdduizend mensen zijn vermoord. De regering van Guatemala maakte vooral jacht op de Maya sjamanen, doordat zij de leiders van de gemeenschappen zijn. Tijdens de burgeroorlog hadden de Maya’s zich verenigd in talrijke organisaties om het recht op hun grond en hun cultuur te verdedigen. Nadat er in 1996 vrede was gesloten keerden velen naar hun oude woonplaatsen terug met nieuwe hoop, want er zou namelijk een nieuwe grondwet komen met meer rechten voor de Maya’s en minder rechten voor het leger. Een waarheidscommissie zou alle gruweldaden onderzoeken en de daders berechten, maar helaas ging dit niet door. Efrain Rios Montt, één van de misdadigers van de jaren tachtig, won namelijk in 1999 de verkiezingen en bracht zijn oude vrienden mee. De nieuwe grondwet dat meer rechten aan de Maya’s zou geven werd door zijn regering weggestemd. Deze toestand duurt tot op de dag van vandaag voort en nog steeds vinden er aanslagen plaats op mensen die zich inzetten voor meer democratie en meer mensenrechten, maar geen enkele rechter durft deze daders aan te pakken doordat er vooral hoge personen achter zitten met nog steeds veel politieke macht. Rigoberta Menchu Tum is één voorbeeld van de slachtoffers onder de Maya bevolking: haar vader, moeder en een broer werden tijdens de burgeroorlog door de regering gemarteld en gedood. Ze wist zelf aan haar dood te ontsnappen door naar Mexico te vluchten.
Jaren later begon ze vanuit Mexico met een aantal rechters een strijd om de daders van de genocide te berechten bij het hooggerechtshof voor strafzaken in Spanje en kreeg daarvoor in 1992 de Nobelprijs voor de Vrede, maar tot op heden is er nog steeds niemand voor de misdaden berecht. Recent in december 2007 heeft de rechter in Guatemala nog besloten om de voormalige legerleiders niet te vervolgen. Toch is er hoop, want in november 2007 is Alvaro Colom gekozen als nieuwe president van Guatemala. Hij heeft beloofd om de strijd aan te binden met de armoede en is ook als één van de weinige niet Maya’s tot Maya sjamaan gewijd. Hopelijk worden de misdadigers van de burgeroorlog in de komende jaren opgepakt en berecht, waarvan de meesten zeer rijke en hooggeplaatste figuren zijn en krijgen de Maya’s in Guatemala een betere welvaart en meer rechten.
Momenteel leven er ongeveer zes miljoen Maya’s verdeeld over Guatemala, het zuiden van Mexico, Belize, het westen van Honduras en in El Salvador, het grootste deel woont in Guatemala, waar ook de meeste tradities bewaard zijn gebleven. In Guatemala leven de volgende Maya stammen: K’iche’, Mam, Poqomam, Kaqchikel, Ixil, Q’eqchi’, Tz’utujil en Jakaltek en aan de zuidgrens met Honduras en in Honduras zelf, dicht bij de grens met Guatemala, leven de Ch’orti’ Maya’s. In Mexico leven in de provincie Chiapas de Tzotzil en de Tzeltal Maya’s, in de provincie Tabasco de Chontal Maya’s en in Yucatan de Yucatec Maya’s. In Belize wonen drie groepen: de oorspronkelijke groep is de Mopan, zij werden door de Britten verdreven naar Guatemala, maar keerden later weer naar Belize terug om de slavernij in Guatemala te ontvluchten. De tweede groep zijn Maya’s die vanuit Yucatan in Mexico naar Belize zijn gevlucht tijdens de kastenoorlog waarin de Maya’s voor hun rechten vochten tegen de blanke elite en de regering, halverwege de negentiende eeuw. De derde groep in Belize zijn Kekchi Maya’s afkomstig uit Guatemala die net als de Mopan Maya’s de slavernij zijn ontvlucht. De meeste Maya’s zijn tweetalig: ze spreken de officiële taal van het land (Spaans of Engels), maar thuis en onderling hun eigen taal. Momenteel worden er in Guatemala 21 Maya talen gesproken en in Mexico acht, de oorspronkelijke moedertaal van alle Maya volkeren werd minimaal al vijfduizend jaar geleden in Midden-Amerika gesproken.
Sinds de Spaanse onderdrukking hebben de Maya’s door de eeuwen heen hun eigen geloof, cultuur en spiritualiteit weten te behouden, dat ze in het geheim hebben voortgezet. Zo was het bijvoorbeeld gebruikelijk dat er een scharnier in het Jezus kruis zat zodat de onderste helft ingeklapt kon worden en het Maya kruis tevoorschijn kwam. De Maya’s hebben voor de buitenwereld het christelijke geloof overgenomen en aanvaarden ook de heiligen van het christendom, maar in het geheim voeren ze hun eigen spirituele rituelen uit en in hun hart geloven ze gelukkig nog steeds dat alles een ziel heeft, mensen, dieren, planten, bomen, zeeën, meren, rivieren, bergen, stenen, planeten, sterren, de gehele kosmos is bezield. Ze geloven in veel goden, verschillende energieën, maar dit zijn eigenlijk allemaal manifestaties van hun centrale God en Godin, de bron van al het bestaan. Het Maya geloof valt officieel onder de natuurgeloven, dat ook wel animisme wordt genoemd.
Veel indianenstammen over geheel Amerika geloven dat de tijd cyclisch verloopt en dat er in het verleden hoogstaande beschavingen zijn verdwenen. Onze tijd verloopt volgens hen dus niet rechtlijnig waarbij we ons steeds verder ontwikkelingen, maar groepen mensen die over hoogstaande kennis beschikten zijn in de geschiedenis van de aardbodem verdwenen en daarmee ging ook veel van hun kennis verloren. De indianen spreken over Zonnen, zogenaamde tijdperken, en iedere overgang naar een nieuwe Zon gaat met veranderingen gepaard. Van alle oorspronkelijke volkeren in Amerika hebben de Maya’s de meest geavanceerde kalenders en volgens hun Lange Telling kalender begint er op 21 december 2012 een nieuw tijdperk: de Vijfde Zon. Ook de Inca’s geloven dat we binnenkort een vijfde tijdperk ingaan, ongeveer rond 2012, maar volgens hen ligt deze datum niet vast. De laatste jaren is er veel ophef over de voorspellingen rond het jaar 2012 ontstaan. Veel mensen zeggen dat de wereld zal vergaan en een andere groep mensen gelooft niet dat er nu al grote veranderingen aan de gang zijn, vooral doordat dit in hun ogen door niet ontwikkelde indianen is voorspeld zonder zelfs ook maar iets over de kennis van de indianen gelezen te hebben.
De Maya’s zeggen zelf dat we een nieuwe tijd tegemoet gaan: een tijd van harmonie, en net zoals hun kalenders niet op 21 december 2012 eindigen, zal de wereld de volgende dag ook niet eindigen, maar opnieuw ontwaken.
De wereld van de indianen is voor westerlingen moeilijk te begrijpen, doordat we in het westen rationeel zijn opgevoed en de indianen veel meer volgens hun intuïtie en gevoel handelen en de wereld meer vanuit een spirituele benadering beleven. Sinds de oude Maya steden zijn herontdekt zijn is het begrip van hun wereld enorm toegenomen, maar er zijn ook nog steeds veel raadsels over hun geloof en hun cultuur. Er zijn echter nog heel veel oude plaatsen die nog niet opgegraven zijn; zo zijn er bijvoorbeeld in Palenque 150 gebouwen die nog niet zijn opgegraven en dankzij de moderne satelliettechniek heeft men ontdekt dat er nog veel gebouwen en steden onder het zand en de oerwouden begraven liggen. In de komende jaren zullen er vast en zeker prachtige gebouwen opgegraven worden die ons meer inzicht zullen brengen in de mysterieuze wereld van de vroege Maya’s, waardoor de Maya’s misschien wel het best begrepen volk uit de oudheid wordt.
Al mijn hele leven ben ik zeer geïnteresseerd in oude culturen en vooral die van de Maya’s in Midden-Amerika. Tegelijkertijd ben ik ook zeer geïnteresseerd in belangrijke levensvragen zoals Waar komen we vandaan? Wat gebeurt er als we overlijden? Is er leven na de dood en hoe ziet dat eruit? Wat is mijn doel hier op aarde? Lange tijd zocht ik naar een verband tussen mijn twee interesses en leek het moeilijk om beiden samen te laten vloeien.
Veel boeken die namelijk over oudheden en oude culturen gaan, zijn nogal vanuit een rationele, fysieke wereldvisie geschreven en gaan vaak niet over het spirituele wereldbeeld van deze volkeren. Moderne boeken over de Maya’s van Wiek Lenssen, John Major Jenkins, Linda Schele, Barbara Tedlock, vertalingen van de Popol Vuh van Dennis Tedlock en Allen J. Christenson, artikelen van Karen Bassie, teksten en uitspraken van de indianen zelf onthulden meer over de spiritualiteit van de Maya’s. Vaak kwam ik tegenstrijdigheden en onduidelijkheden tegen en ook de Dreamspell kalender van Jose Arguelles dat een door hem aangepaste Maya kalender is en voornamelijk invloeden vanuit het verre oosten bevat, maar zeer weinig Maya invloeden, maakten het begrijpen van de Maya’s en hun heilige Tzolk’in kalender niet eenvoudiger.
In Nederland ben ik geen één boek tegengekomen die de kosmologie en het geloof van de Maya’s duidelijk en correct uitlegt. Er zijn wel een aantal boeken geschreven die over de heilige Tzolk’in kalender gaan, door de Nederlander Peter Toonen en vertaalde versies van Aluna Joy, maar deze zijn allemaal gebaseerd op de Dreamspell kalender van Jose Arguelles. Helaas is de Dreamspell kalender van Jose Arguelles geen Maya Tzolk’in kalender en als je bijvoorbeeld je geboorte dagteken volgens deze kalender uitzoekt, dan blijkt dat die niet overeenkomt met het dagteken volgens de Tzolk’in kalender. De Dreamspell kalender loopt namelijk niet synchroon aan de heilige Maya kalender en behalve de namen van de daggezichten zijn er weinig invloeden van de Maya’s in terug te vinden. Dit is eigenlijk wel jammer, want de kalenders en agenda’s die ze maken zien er echt mooi uit.
Op een gegeven moment had ik besloten om zelf een boek over de Maya’s te schrijven, om zo voor de mensen in Nederland de kans te bieden om meer te weten te komen over het geloof, de kalenders en de voorspellingen van het mysterieuze Maya volk. De laatste jaren zijn er ook veel boeken verschenen die over 21 december 2012 gaan en voornamelijk angst voor het einde van de wereld veroorzaken. Het is voor mij inmiddels wel duidelijk dat we in een bijzondere tijd leven en ook de klimaatsveranderingen die steeds duidelijker worden hebben hier mee te maken, maar inmiddels ben ik van mening dat de wereld over een paar jaar niet zal vergaan en dat de profetie van de Maya’s niet bedoeld is om ons bang te maken, maar om ons juist hoop te geven voor de toekomst.
Zodra je je gaat verdiepen in het geloof van de Maya’s wordt je overweldigd door de vreemde namen en de vele verschillende goden. Uiteindelijk komt het simplistisch erop neer dat ze geloven dat er twee goden zijn die alles in het universum scheppen, dit zijn een God en een Godin en samen vormen ze het Hart van de Hemel, de Grote Geest. Dit is de grote kracht waar we allemaal vandaan komen en uiteindelijk ook weer naar terug keren, het omvat ons hele bestaan. Deze twee goden zijn geen mensen en ook geen personen die los van ons staan, maar een kracht die bestaat uit liefde, warmte en positieve energie. Wij allen, de mensen, alle levende wezens, planten, bergen, meren, de aarde en de gehele kosmos zijn hier een deel van. We dragen allemaal een stukje van de Grote Geest in ons en alles om ons heen draagt daarvan ook een stukje in zich.
De andere goden van de Maya’s zijn ook geen mensen, maar verschillende soorten energieën of hemellichamen, of bepaalde fasen van hemellichamen, dit zijn eigenlijk symbolen om je te helpen in het proces naar persoonlijke verlichting.
Wat ik heel mooi vind van de indianen culturen is dat ze de natuur om hen heen zeer waarderen en er respectvol mee omgaan. Ze leven volgens het ritme van de kosmos en nemen alleen dingen van de natuur die ze zelf nodig hebben om te leven. De kern van hun geloof bestaat eruit dat je anderen en de natuur nooit mag beschadigen, want de schade die je aanbrengt doe je uiteindelijk jezelf aan. Ze staan positief in het leven, zijn liefdevol en warmhartig en zullen hun medemens zoveel mogelijk helpen, zonder er iets voor terug te verwachten. Hun cultuur is gebaseerd op samen leven en samen delen. De leiders van hun culturen zijn geen mensen waarbij de bestuurlijke en de spirituele aspecten gescheiden zijn, zoals in onze samenleving, maar zijn sjamanen die deze zaken met elkaar vermengen, waardoor in mijn ogen hun maatschappij meer in balans is dan de westerse maatschappijen.
In het verleden hebben de Maya’s hun oude steden verlaten, waardoor veel mensen nu nog steeds denken dat de Maya’s net als de oude Egyptenaren verdwenen zijn. Er leven gelukkig nog miljoenen Maya’s in Midden-Amerika die hun oude cultuur hebben weten te bewaren en de echte reden waardoor ze in het verleden hun steden verlieten is nog steeds een raadsel. De nakomelingen van de Maya’s die de oude prachtige steden en kunstwerken van honderden en duizenden jaren geleden nalieten leven dus nog steeds en spreken vaak ook nog dezelfde taal. Helaas leven ze tegenwoordig aan de onderkant van de maatschappelijke ladder en velen leven onder de armoedegrens, waardoor maar een heel klein aantal mensen een goede opleiding heeft kunnen volgen. Velen zijn tweetalig: ze spreken hun eigen Maya taalvariant en Spaans, maar doordat de meeste Maya’s zeer weinig geld hebben en geen opleiding kunnen betalen, kunnen de meesten niet lezen en ook niet schrijven.
Voordat men het oude hiërogliefenschrift had ontcijferd kon geen enkele Maya deze teksten nog lezen, doordat na de Spaanse invasie aan het begin van de zestiende eeuw de Maya’s hun hiërogliefenschrift niet meer mochten gebruiken. Christelijke priesters kwamen met de veroveraars mee om alle indianen tot het christendom te bekeren en om alle vormen van ‘afgoderij’ en ‘heidense tempels’ te vernietigen. Bijna alle boeken werden door de priesters en de monniken in beslag genomen en op de brandstapel gegooid, waardoor een enorme kennis die de Maya’s gedurende honderden jaren hadden opgebouwd, in een korte tijd verloren is gegaan. De christenen zagen hier het werk van de duivel in en het meest fanatiek was Diego de Landa die honderden oude Maya boeken heeft verbrand. In de laaglanden van de Maya’s overleefden slechts vier codices de brandstapels, terwijl er in de hooglanden van Guatemala waarschijnlijk geen enkele codex aan de brandstapels is ontsnapt; er zijn wel geruchten dat er tot op de dag van vandaag oude codices door de Maya’s worden verstopt. Een codex is een oud boek dat met de hand is geschreven, het meervoud van codex is codices. Na de invasie van de Spanjaarden waren dus veel geschriften en zeer oude kennis vernietigd.
Gelukkig hadden enkele hoogstaande Maya’s in de hooglanden hun oude teksten opgeschreven om zo toch nog iets van hun culturele erfgoed te redden. Het meest bekende voorbeeld hiervan is de Popol Vuh, dat door de voornaamste Maya families van de hooglanden in het Latijnse schrift werd geschreven, doordat ze hun eigen hiërogliefen schrift niet meer mochten gebruiken. De Popol Vuh werd honderden jaren verborgen gehouden in Chichicastenango in Guatemala, totdat Francisco Ximénez er in 1929 een kopie van maakte. Hierna heeft hij het origineel waarschijnlijk aan de Maya’s teruggeven, hoewel deze al rond het jaar 1700 niet meer is gezien.
Ruim honderd jaar geleden begon de belangstelling voor de oude Maya cultuur toe te nemen en begon men met het ontcijferen van het oude hiërogliefenschrift van de Maya’s. Dit lijkt misschien vreemd terwijl er nog miljoenen Maya’s in Midden-Amerika leven, maar ook zij begrepen het originele Maya schrift niet meer. Vijfhonderd jaar na de invasie van de Spanjaarden was hun kennis over hun eigen oude schrift volkomen verdwenen, de enige manier om dus hun oude schrift te ontcijferen was om de paar codices, de teksten die in stenen waren gegraveerd en op oude potten en vazen waren getekend te gebruiken. Het aantal oude boeken is echter zeer beperkt, waardoor het lang heeft geduurd, voordat het hiërogliefenschrift was ontcijferd. Aan het begin van de twintigste eeuw waren alleen de cijfers en delen van teksten die over astronomie en de Maya kalender gaan ontcijferd. De grote doorbraak werd bereikt door het werk van de Rus Yuri Knorosov. Na de Tweede Wereldoorlog heeft hij de teksten in de Dresden Codex bestudeerd en maakte duidelijk dat het klassieke Maya schrift uit twee soorten hiërogliefen bestaat: hiërogliefen die afzonderlijke lettergrepen (syllabisch) weergeven en hiërogliefen die gehele woorden (logogrammen) weergeven. Zijn inzicht vormde de basis voor het ontcijferen van het klassieke Maya schrift en momenteel kunnen Maya-schrift deskundigen ongeveer negentig procent van de teksten begrijpen. Vandaag de dag zijn dus nog steeds niet alle tekens ontcijferd, dit komt doordat het schrift van de oude Maya’s complex is en doordat voor veel woorden en namen een apart teken wordt gebruikt. Maar het grootste deel van hun oude teksten zijn inmiddels wel ontcijferd, waardoor het begrip van de klassieke Maya’s de laatste jaren enorm is toegenomen.
Tot op de dag van vandaag zijn er dus maar een klein aantal boeken van de oude Maya’s overgebleven, waarvan waarschijnlijk maar vier echt oude boeken: dit zijn de Dresden Codex, de Madrid Codex, de Paris Codex en de Grolier Codex.
De Dresden Codex is waarschijnlijk rond het jaar 1.200 in Chichen Itza geschreven, bestaat uit 78 pagina’s en is als een soort waaier opgevouwen. Het bevat almanakken van cycli van 260 en 364 dagen om voorspellingen te kunnen doen, profetieën, bewegingen van de planeten Mercurius, Venus en Mars, zenits en nachteveningen van de zon en tabellen met zons- en maansverduisteringen. De almanakken en de opsomming van dagen die gaan over landbouw, het weer, ziekten en medicijnen, trouwen, handel, geboorte van kinderen en schema’s om te bidden, vormen het grootste deel van de Dresden Codex. De Dresden Codex ligt tegenwoordig in de Sächsische Landesbibliothek in Dresden.
De Madrid Codex dateert uit de vijftiende eeuw en is waarschijnlijk een kopie van zeer oude boeken van de klassieke Maya’s. Men dacht eerst dat dit twee aparte codices waren, ze werden namelijk gescheiden gevonden, waardoor het ene deel van de Madrid Codex vroeger de Manuscript Troano werd genoemd, en het andere deel de Cortesianus Codex. In 1892 zag men in dat het één codex was en men voegden beiden delen samen en hernoemden het de Madrid Codex. De figuren en de hiërogliefen in de Madrid Codex zijn nogal slecht getekend, het bestaat uit 112 pagina’s en bevat religieuze teksten en voorspellingen. Het ligt momenteel in het Museo de America in Madrid en wordt soms ook wel Codex Tro-Cortesianus genoemd.
De Paris Codex werd in 1859 opnieuw ontdekt in een doos met oud papier, maar dit is slechts een klein deel van het oorspronkelijke document. Het is in een veel slechtere staat dan de Dresden en de Madrid Codices, en alleen het middelste gedeelte van de pagina’s is nog leesbaar. De Paris Codex bevat de Dierenriem van de Maya’s en kalenders voor astronomische observaties en is waarschijnlijk iets ouder dan de Madrid Codex, het ligt momenteel in de Bibliothèque Nationale in Parijs.
De Grolier Codex is de vierde codex en werd voor het eerst in 1965 aan de privé verzamelaar Dr. Jose Saenz getoond. Waarschijnlijk is deze codex in een droge grot gevonden en werd voor het eerst in 1971 in de Grolier Club in New York aan het publiek getoond. Het is in een zeer slechte staat en de tekeningen zijn weinig gedetailleerd, het bevat een kalender die de bewegingen van de planeet Venus beschrijft. Oorspronkelijk bestond deze codex uit twintig pagina’s en de elf pagina’s die er nu nog van over zijn vormden het middelste gedeelte van het boek. Waarschijnlijk is deze codex in Yucatan geschreven en met de radio carboon methode is deze codex gedateerd op het jaar 1230. Momenteel ligt het in een museum in Mexico, maar het wordt niet tentoongesteld.
Andere belangrijke Maya boeken die door de eeuwen heen zijn overgeleverd zijn de Chilam Balam boeken. De Chilam Balam boeken bevatten liederen, profetieën en kalenders die door mondelinge traditie zijn overgeleverd en steeds opnieuw zijn overgeschreven. Dit zijn waarnemingen en profetieën van een voorspeller die Balam heette, Chilam was zijn titel en betekent stem of de vertaler van de goden; Balam betekent jaguar, maar is ook een veel voorkomende familienaam in Yucatan. Tijdens de koloniale periode, en zelfs tot in de negentiende eeuw, hadden veel dorpen en steden in het noorden van Yucatan boeken van Chilam Balam. Er zijn Chilam Balam boeken van de plaatsen Chumayel, Ixil, Kaua, Mani, Nah, Oxkutzcab, Tekax, Telchac, Tizimin, en waarschijnlijk ook van Hocaba, Nabula, Tihosuco en Tixcocob. De Profeet Balam leefde tijdens de laatste decennia van de vijftiende eeuw, en waarschijnlijk ook aan het begin van de zestiende eeuw, en voorspelde dat er vreemdelingen uit het oosten zouden komen en dat ze een nieuwe religie zouden invoeren. Nadat de Spanjaarden Midden-Amerika hadden veroverd en de indianen dwongen om christen te worden, werd zijn voorspelling werkelijkheid en steeg zijn populariteit. Het oudste Chilam Balam boek is van het einde van de zeventiende eeuw, de meesten dateren van de achttiende eeuw, maar veel stukken tekst zijn zonder twijfel van oudere codices overgeschreven; een aantal oude codices werden namelijk tegen het einde van de zeventiende eeuw nog steeds in het noorden van Yucatan bewaard. Door de jaren heen werden er echter steeds meer Europese elementen aan de teksten van de Chilam Balam boeken toegevoegd.
Diego de Landa die verantwoordelijk was voor de vernietiging van veel documenten, codices en teksten van de Maya’s, heeft zelf ook een boek geschreven nadat hij terug was in Spanje: ‘Relación de las Cosas de Yucatán’, ‘Relaas van de dingen van Yucatan’. Zijn boek gaat over de taal, de religie en de cultuur van de Maya’s, dat echter veel fouten bevat. Velen zien dit boek als een verklaring voor de reden dat hij veel Maya teksten vernietigde, terwijl anderen het zien als een soort compensatie van zijn slechte daden; het is echter wel één van de weinige teksten die de tand des tijds heeft overleefd en is daardoor toch een belangrijke informatiebron.
Archeologen verdelen de perioden van de Maya’s tot aan de verovering van de Spanjaarden in drie perioden: Preklassiek, Klassiek en Postklassiek.
Preklassieke Periode: van 2000 voor Christus tot 300 na Christus.
In het zuiden, aan de kusten van de Grote Oceaan en in de bergen van Guatemala ontstaan steden zoals Izapa, El Mirador, Kaminaljuyu en El Baul. Tijdens het Preklassiek hadden de Maya’s al vormen van intensieve landbouw ontwikkeld, in moerasgebieden legden ze dijken en kanalen aan en maakten ze gebruik van complexe irrigatiesystemen. Tussen de steden onderling bestond er al een netwerk van handelsrelaties.
Aan het begin van deze periode hadden Maya volkeren zich gevestigd in drie regio’s: langs de noordkust van Yucatan, in de tropische regenwouden van Peten in het noorden van Guatemala en in de hooglanden van Guatemala langs de Grote Oceaan. El Mirador was al rond het jaar 400 voor Christus een stad met grote piramiden en dicht bevolkt.
Klassieke Periode: van 300 tot 900 na Christus.
Tijdens deze periode ontstaan de steden in de laaglanden, zoals Tikal, Calakmul, Naranjo, Palenque, Yaxchilan, Copan en Quirigua, waarvan Tikal al in de vroeg-klassieke periode in het jaar 292 ontstond. Tussen het jaar 800 en 900 worden deze steden verlaten, dat tot op heden nog steeds een groot raadsel is. Er zijn drie theorieën over hun vertrek, maar voor geen enkele van deze drie theorieën is tot op heden overtuigend bewijs gevonden. Het kan zijn dat er in die tijd in het zuiden een natuurramp is geweest, waardoor men vluchtte, of dat het land uit was geput, waardoor het niet meer voldoende voedsel opleverde voor de gehele bevolking, maar het kan ook zijn dat de mensen geen vertrouwen meer hadden in hun bestuurders en de politieke steden verlieten. Wat we wel weten is dat nadat de steden in het zuiden werden verlaten, de heerserselite verdwijnt en dat de bevolking in de buurt van deze steden blijft wonen en er veel nieuwe steden op het schiereiland Yucatan in het tegenwoordige Mexico ontstonden.
Postklassieke Periode: vanaf 900 tot aan verovering van de Spanjaarden.
Tijdens deze periode ontstaan nieuwe steden op het schiereiland Yucatan in Mexico, zoals Chichen Itza, Mayapan en Uxmal. Maar ook deze steden worden door de Maya’s verlaten tussen 1400 en 1500, en tegen de tijd dat de Spanjaarden de Maya gebieden binnentrekken zijn alle oude steden verlaten.
In alle Maya gebieden woonden de mensen in kleine gemeenschappen, waardoor de Spanjaarden hen niet gemakkelijk konden veroveren. Dit in tegenstelling tot het Azteekse Rijk dat door één koning werd bestuurd en nadat de Spanjaarden hem gedood hadden, viel daarmee het gehele Azteekse Rijk in de handen van de Spanjaarden.
Pedro de Alvarado had in 1521 deelgenomen aan de verovering van het Azteekse rijk onder het gezag van Hernando de Cortes en in 1523 ging hij met een klein leger op pad om de Maya’s in de hooglanden van Guatemala te onderwerpen, er werden zware gevechten geleverd en bij de slag om de hoofdstad Utatlan van de K’iche’ Maya’s vonden duizenden Maya’s de dood. Een paar jaar later nadat Alvarado met de verovering was begonnen had hij al de gebieden in de hooglanden van Guatemala bezet. Hierna was Chiapas in Mexico aan de beurt, waar de Tzotzil Maya’s sterk verzet boden. Tijdens een veldslag drongen de Spanjaarden een groep van 2.000 mensen, waaronder vrouwen en kinderen, tot aan de rand van een steile afgrond van honderden meters boven de rivier Grijalva. In het nauw gedreven sprongen ze met hele gezinnen in het ravijn van Sumidero en verkozen liever de dood dan dat ze slaven werden. De verovering van Yucatan duurde ongeveer 20 jaar, van 1527 tot 1546. Net als in Yucatan bestond ook in de laaglanden van Guatemala de elite uit Itza-Maya’s en de koning Kanek’ woonde in de hoofdstad van de staat Tayasal op een eiland in het meer van Flores. De staat Tayasal wist van alle Maya gemeenschappen het langste uit de greep van de Spanjaarden te blijven, tot 1696, bijna 200 jaar nadat Cortes Mexico had veroverd.
Na de verovering van de Spanjaarden van Midden-Amerika was 90% van de inheemse bevolking overleden door oorlogen en door ziekten die de Europeanen mee hadden gebracht. De samenlevingen waren dus compleet ontwricht, waarbij vaak de heersende elite tijdens de strijd of door besmettelijke Europese ziekten werd gedood. Sommige personen van de heersende elite werden in de zestiende eeuw opgenomen in het koloniale bestuurssysteem.
Sinds de overheersing van de Spanjaarden zijn de Maya’s honderden jaren onderdrukt en leven tot op de dag van vandaag in grote armoede, waardoor veel mensen niet kunnen lezen en schrijven. Deze onderdrukking duurde in Guatemala zelfs tot het einde van 1996, toen eindelijk een 36-jarige genocide van het Guatemalteekse leger tegen de oorspronkelijke bevolking ten einde kwam. Tijdens deze oorlog bombardeerde de luchtmacht dorpen en de landmacht stak kerken met Maya’s in brand, een periode waarin ongeveer tweehonderdduizend mensen zijn vermoord. De regering van Guatemala maakte vooral jacht op de Maya sjamanen, doordat zij de leiders van de gemeenschappen zijn. Tijdens de burgeroorlog hadden de Maya’s zich verenigd in talrijke organisaties om het recht op hun grond en hun cultuur te verdedigen. Nadat er in 1996 vrede was gesloten keerden velen naar hun oude woonplaatsen terug met nieuwe hoop, want er zou namelijk een nieuwe grondwet komen met meer rechten voor de Maya’s en minder rechten voor het leger. Een waarheidscommissie zou alle gruweldaden onderzoeken en de daders berechten, maar helaas ging dit niet door. Efrain Rios Montt, één van de misdadigers van de jaren tachtig, won namelijk in 1999 de verkiezingen en bracht zijn oude vrienden mee. De nieuwe grondwet dat meer rechten aan de Maya’s zou geven werd door zijn regering weggestemd. Deze toestand duurt tot op de dag van vandaag voort en nog steeds vinden er aanslagen plaats op mensen die zich inzetten voor meer democratie en meer mensenrechten, maar geen enkele rechter durft deze daders aan te pakken doordat er vooral hoge personen achter zitten met nog steeds veel politieke macht. Rigoberta Menchu Tum is één voorbeeld van de slachtoffers onder de Maya bevolking: haar vader, moeder en een broer werden tijdens de burgeroorlog door de regering gemarteld en gedood. Ze wist zelf aan haar dood te ontsnappen door naar Mexico te vluchten.
Jaren later begon ze vanuit Mexico met een aantal rechters een strijd om de daders van de genocide te berechten bij het hooggerechtshof voor strafzaken in Spanje en kreeg daarvoor in 1992 de Nobelprijs voor de Vrede, maar tot op heden is er nog steeds niemand voor de misdaden berecht. Recent in december 2007 heeft de rechter in Guatemala nog besloten om de voormalige legerleiders niet te vervolgen. Toch is er hoop, want in november 2007 is Alvaro Colom gekozen als nieuwe president van Guatemala. Hij heeft beloofd om de strijd aan te binden met de armoede en is ook als één van de weinige niet Maya’s tot Maya sjamaan gewijd. Hopelijk worden de misdadigers van de burgeroorlog in de komende jaren opgepakt en berecht, waarvan de meesten zeer rijke en hooggeplaatste figuren zijn en krijgen de Maya’s in Guatemala een betere welvaart en meer rechten.
Momenteel leven er ongeveer zes miljoen Maya’s verdeeld over Guatemala, het zuiden van Mexico, Belize, het westen van Honduras en in El Salvador, het grootste deel woont in Guatemala, waar ook de meeste tradities bewaard zijn gebleven. In Guatemala leven de volgende Maya stammen: K’iche’, Mam, Poqomam, Kaqchikel, Ixil, Q’eqchi’, Tz’utujil en Jakaltek en aan de zuidgrens met Honduras en in Honduras zelf, dicht bij de grens met Guatemala, leven de Ch’orti’ Maya’s. In Mexico leven in de provincie Chiapas de Tzotzil en de Tzeltal Maya’s, in de provincie Tabasco de Chontal Maya’s en in Yucatan de Yucatec Maya’s. In Belize wonen drie groepen: de oorspronkelijke groep is de Mopan, zij werden door de Britten verdreven naar Guatemala, maar keerden later weer naar Belize terug om de slavernij in Guatemala te ontvluchten. De tweede groep zijn Maya’s die vanuit Yucatan in Mexico naar Belize zijn gevlucht tijdens de kastenoorlog waarin de Maya’s voor hun rechten vochten tegen de blanke elite en de regering, halverwege de negentiende eeuw. De derde groep in Belize zijn Kekchi Maya’s afkomstig uit Guatemala die net als de Mopan Maya’s de slavernij zijn ontvlucht. De meeste Maya’s zijn tweetalig: ze spreken de officiële taal van het land (Spaans of Engels), maar thuis en onderling hun eigen taal. Momenteel worden er in Guatemala 21 Maya talen gesproken en in Mexico acht, de oorspronkelijke moedertaal van alle Maya volkeren werd minimaal al vijfduizend jaar geleden in Midden-Amerika gesproken.
Sinds de Spaanse onderdrukking hebben de Maya’s door de eeuwen heen hun eigen geloof, cultuur en spiritualiteit weten te behouden, dat ze in het geheim hebben voortgezet. Zo was het bijvoorbeeld gebruikelijk dat er een scharnier in het Jezus kruis zat zodat de onderste helft ingeklapt kon worden en het Maya kruis tevoorschijn kwam. De Maya’s hebben voor de buitenwereld het christelijke geloof overgenomen en aanvaarden ook de heiligen van het christendom, maar in het geheim voeren ze hun eigen spirituele rituelen uit en in hun hart geloven ze gelukkig nog steeds dat alles een ziel heeft, mensen, dieren, planten, bomen, zeeën, meren, rivieren, bergen, stenen, planeten, sterren, de gehele kosmos is bezield. Ze geloven in veel goden, verschillende energieën, maar dit zijn eigenlijk allemaal manifestaties van hun centrale God en Godin, de bron van al het bestaan. Het Maya geloof valt officieel onder de natuurgeloven, dat ook wel animisme wordt genoemd.
Veel indianenstammen over geheel Amerika geloven dat de tijd cyclisch verloopt en dat er in het verleden hoogstaande beschavingen zijn verdwenen. Onze tijd verloopt volgens hen dus niet rechtlijnig waarbij we ons steeds verder ontwikkelingen, maar groepen mensen die over hoogstaande kennis beschikten zijn in de geschiedenis van de aardbodem verdwenen en daarmee ging ook veel van hun kennis verloren. De indianen spreken over Zonnen, zogenaamde tijdperken, en iedere overgang naar een nieuwe Zon gaat met veranderingen gepaard. Van alle oorspronkelijke volkeren in Amerika hebben de Maya’s de meest geavanceerde kalenders en volgens hun Lange Telling kalender begint er op 21 december 2012 een nieuw tijdperk: de Vijfde Zon. Ook de Inca’s geloven dat we binnenkort een vijfde tijdperk ingaan, ongeveer rond 2012, maar volgens hen ligt deze datum niet vast. De laatste jaren is er veel ophef over de voorspellingen rond het jaar 2012 ontstaan. Veel mensen zeggen dat de wereld zal vergaan en een andere groep mensen gelooft niet dat er nu al grote veranderingen aan de gang zijn, vooral doordat dit in hun ogen door niet ontwikkelde indianen is voorspeld zonder zelfs ook maar iets over de kennis van de indianen gelezen te hebben.
De Maya’s zeggen zelf dat we een nieuwe tijd tegemoet gaan: een tijd van harmonie, en net zoals hun kalenders niet op 21 december 2012 eindigen, zal de wereld de volgende dag ook niet eindigen, maar opnieuw ontwaken.
De wereld van de indianen is voor westerlingen moeilijk te begrijpen, doordat we in het westen rationeel zijn opgevoed en de indianen veel meer volgens hun intuïtie en gevoel handelen en de wereld meer vanuit een spirituele benadering beleven. Sinds de oude Maya steden zijn herontdekt zijn is het begrip van hun wereld enorm toegenomen, maar er zijn ook nog steeds veel raadsels over hun geloof en hun cultuur. Er zijn echter nog heel veel oude plaatsen die nog niet opgegraven zijn; zo zijn er bijvoorbeeld in Palenque 150 gebouwen die nog niet zijn opgegraven en dankzij de moderne satelliettechniek heeft men ontdekt dat er nog veel gebouwen en steden onder het zand en de oerwouden begraven liggen. In de komende jaren zullen er vast en zeker prachtige gebouwen opgegraven worden die ons meer inzicht zullen brengen in de mysterieuze wereld van de vroege Maya’s, waardoor de Maya’s misschien wel het best begrepen volk uit de oudheid wordt.
Tja we kunnen niet spreken van harmonie en van een verandering is ook niet veel terecht gekomen. Allemaal onzin he die oude en nieuwe goden
BeantwoordenVerwijderen